AYDIN’ın Germencik ilçesindeki Magnesia Antik Kenti’nde tapınak olarak yapılan, ardından önce camiye, Yunan işgaliyle de kiliseye çevrilen ibadethanenin mihrabı ve zemini ortaya çıkarıldı. Yapının Çerkez Musa Camisi olduğu bildirildi.
Kentte kazı çalışması ve yüzey araştırması yapılan 14 tarihi yerleşim yerinden biri olan Magnesia Antik Kenti’nde kazı çalışmaları Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Arkeoloji Bölümü Öğretim Üyesi Doç. Dr. Görkem Kökdemir’in başkanlığında sürüyor. Kazı çalışmaları 36 yıldır devam eden tarihi kentte 2021 yılı çalışmalarında bir caminin mihrabı ve zemini ortaya çıkarıldı. 2 bin yıl önce yapıldığı değerlendirilen ve ilk olarak çok dinli toplumlarda tapınak olarak kullanılan yapının 15’inci yüzyılda camiye, Yunan işgaliyle de kiliseye çevrildiği üzerinde duruluyor.
Aydın’da tarihi kentlerde yapılan çalışmalarda ilk kez bir cami olarak kullanılan alanın ortaya çıkarılması İl Kültür ve Turizm Müdürlüğü yetkilileri ve arkeologları heyecanlandırdı. 400 metrekare alana sahip caminin mihrabı ve zemini gün yüzüne çıkarıldı. Araştırmalarda caminin Çerkez Musa Camisi olduğu belirlendi. Yapılan çalışmayla yapının tamamının ortaya çıkarılması planlanıyor. Aydın İl Kültür ve Turizm Müdürü Umut Tuncer ve Aydın Arkeoloji Müzesi Müdürü Abdulbari Yıldız da çalışmaları yerinde inceledi.
‘CAMİ OLMADAN ÖNCE VE SONRAKİ EVRESİ OLDUĞUNU TESPİT ETTİK’
Kazı Başkanı Doç. Dr. Görkem Kökdemir, 2021 yılı kazı programında uzun yıllardır Magnesia’nın en görsel yapılarından olan Çerkez Musa Cami’nde çalışmalara başladıklarını belirtip, “Burada başlamamızın 2 nedeni vardı. Bu alanda bugüne kadar hiç kazı yapılmamıştı. İkincisi ise bu caminin önceki kullanımı ve daha sonraki kullanımlarını tespit etmekti. Sonuç olarak henüz erken ama caminin 15’inci yüzyılda inşa edildiğini biliyoruz. Ama caminin inşaatından önce burada bugüne kadar hiç bilinmeyen Roma dönemine ait bir tapınakla karşı karşıya olabiliriz. Yapılan araştırmalar bunu gösteriyor ve çalışmaları bunun üzerinde yoğunlaştıracağız. Bu cami kullanımdan çıkartılıp başka bir yapıya çevrilmiş. Bir caminin başka bir yapıya dönüştürüldüğünü düşündüğümüzde depo, cephanelik veya ağıl gibi şeylerin imkansız olduğunu düşünüyoruz. Tek olabilecek şey yine bir dini yapıdır. Yunan işgalinde bu cami Yunanlılar veya o zamanki bir cemaat tarafından kiliseye çevrildiğini değerlendiriliyoruz. Bütün caminin tabanı yeniden döşenmiş. Caminin ana unsuru olan mihrap örülerek kullanımdan çıkartılmış. Bu bize şunu gösteriyor. Magnesia’daki Çerkez Musa Camii‘nin cami olmadan önceki evresi ve camiden sonra da bir evresi olduğunu tespit etmiş oluyoruz. Eğer camiden önceki tahmin ettiğimiz gibi bir tapınak evresiyse Pagan kültürüne, yani çok tanrılı inanca ait 2 bin yıllık bir tarihe sahip. Caminin ise tarihçiler tarafından 15’inci yüzyılda inşa edildiği tahmin ediliyor, yani 500 yıllık tarihi var. Son aşaması eğer gerçekten kilise ise o da günümüzden 100 yıl önceki bir kullanımı gösteriyor ama bunların bütünleşik olarak burada çıkması bizim için çok önemli bir sonuçtur” dedi.
‘BİZİ HEM HEYECANLANDIRDI HEM DE SEVİNDİRDİ’
Aydın İl Kültür ve Turizm Müdürü Umut Tuncer, “Magnesia Antik Kenti, çok önem verdiğimiz antik kentlerimizden birisidir. Burası Anadolu’daki en büyük 3’üncü ibadethaneye sahip. İnanç turizmi noktasında bize güzel bir potansiyel sunuyordu. Son dönemde yapılan çalışmalarımızda şu an içinde bulunduğumuz mekanın hikayesi bizi cezbetti. Çünkü bu mekan, hem kutsal alan olması bağlamında hem de geçirdiği dönüşümler bağlamında özgün bir hikayeye sahip. Tapınak, kilise ve cami olarak kullanılmış bir alandayız. Biz buranın kazı çalışmalarıyla net bir şekilde tarihini anlamayı, hem de gerekli restorasyon projeleriyle yapıyı daha görünür hale getirmeyi hedefliyoruz. Gerekli çalışmayı yaptıktan sonra hem Aydın hem de dünya turizmine kazandırmak için çalışmalarımızı hızlıca yürütüyoruz. Bölgede şu an için çalışmalarını yürüttüğümüz kazı ve yüzey araştırması bağlamında 14 antik kentimiz var. Ancak bir antik kentin içerisinde ilk defa cami karşımıza çıktı. Bu açıkçası bizi hem heyecanlandırdı hem de sevindirdi. Bu konuya özel olarak ve daha hassasiyetle çalışmak istiyoruz” diye konuştu.
Aydın Arkeoloji Müzesi Müdürü Abdulbari Yıldız ise, “Magnesia, Antik dönemde, 50 bin nüfuslu bir festival kentiydi. Bu kentte çok büyük kutsal alanlar mevcut. İnanç turizmi açısından da çok büyük bir potansiyele sahip Magnesia Antik Kenti’ni bu kazı çalışmaları neticesinde turizme kazandırmayı hedefliyoruz” dedi.
